تجلی جگرپاره باور مردم در سنگاب‌ها و سقاخانه‌های تخت فولاد اصفهان
تاریخ انتشار: ۹ مرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۳۵۶۱۶۶
سقاخانه، این ساحت پاک و مقدس، این جگرپاره باور مردم، مکانی که نامش یادآور گلوهای تشنه و سیراب شده است و منظرش از خنکای طراوت و نمناکی فضا، تا وجود آب و خیسی در و دیوارش حکایتگر سرگذشت ویژه خود است.
به گزارش خبرنگار ایمنا، ظرف سنگی بزرگ و یکپارچه از سنگ است که به اشکال گرد یا بیضی و مکعب تراشیده می‌شود و برای نگهداری آب آشامیدنی عابرین در مساجد و سقاخانه‌ها به‌صورت وقف قرار می‌گیرد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
اصلی‌ترین باور شیعی در مورد سنگاب حادثه عاشورا است. می‌توان گفت باور شیعی در شهادت امام حسین (ع) سنگاب را با نوعی اعتقاد روزمره عجین کرد. نوشیدن آب به یاد شهدای عاشورا و حتی مترادف شدن آب با این واقعه تأثیر بسزایی در ساختن سنگاب‌ها به‌ویژه از عصر صفویه به بعد است. اشعار حک‌شده بر سنگاب‌ها در رسای اهل‌بیت (ع) و لب‌تشنگان کربلا است مویّد این مطلب است.
در ایران بعد از اسلام سقّاخانه و سنگاب و هر وسیله دیگری که مردم تشنه را سیراب کند، تقدّس داشته است. مردم خیراندیش ابتدا ظروف پر آب را روی زمین و در هوای آزاد و سایه درختان کهن و طاق‌نماها قرار می‌دادند تا تشنگان آبی بنوشند و سیراب شوند. تشنگان نیز بعد از سیراب شدن سلامی بر حسین بن علی (ع) و اهل‌بیت او می‌فرستادند اما کم‌کم محلّی به نام سقاخانه ساخته شد که عبارت بود از اتاقی کوچک که در وسط آن مخزنی از آب قرار داشت. اطراف آن برای جلب‌توجه یا نذورات مردم، شمع روشن می‌کردند. بر روی بدنه بعضی از سقاخانه‌ها با اشعار و تمثال ائمه و به‌خصوص امام حسین علیه‌السلام و حضرت ابوالفضل علیه‌السلام در حال آوردن آب از فرات و جنگ با اشقیا به تصویر کشیده می‌شد.
سقّاخانه‌ها را نیز باید از بناهای آئینی، کاربردی به شمار آورد. زیرا علاوه بر آنکه در آنجا آب برای آشامیدن در اختیار رهگذران بود، مردم با نذر کردن و قرار دادن شمع در آنجا و انجام برخی از آداب آئینی از آن به‌عنوان یک فضای نمادین و مذهبی استفاده می‌کردند. نوشیدن آب از سقاخانه طلب نور و روشنایی و گره‌گشایی از امور است. درمجموع سنّت احترام به آب و روشنایی در ایران پیش از اسلام با هدایت توحیدی در دوره اسلامی نیز ادامه یافت. سقاخانه در تمام اوقات هفته و ازجمله شب‌های جمعه مورد زیارت و راز و نیاز مردم قرار می‌گیرد. از زمان صفویه در بناها و مساجد معظم و مهم سنگاب‌های زیبایی به شکل کاسه درب دار بزرگی تعبیه می‌شد که هم‌ارتفاع و هم‌قطر بعضی از آن‌ها بیش از یک متر بوده است. سنگاب‌ها از سنگ‌های حجّاری شده‌ای ساخته می‌شد که نقوش و اشعار با مسمّی و زیبایی روی آن نقش بسته بود. این سنگاب‌های هنری و زیبا پر از آب زلال و خُنک بود و هر نمازگزار و تازه‌واردی را سیراب می‌نمود.
کاسه فلزی کوچکی که نقوش و خطوط زیبایی بر آن نقش بسته بود، روی سنگاب قرار داشت. نمونه‌های موجود سنگاب‌ها اغلب مزین به خطوط و نقوش اسلامی هستند و نمونه‌های ساده آن‌ها نیز به‌جز در مساجد و اماکن اسلامی در جای دیگری یافت نشده‌اند. روی اکثر سنگاب‌ها با خط خوش این مصرع به چشم می‌خورد: «آبی بنوش و لعنت حق بر یزید کن».
سنگاب و سقّاخانه تکیه بابا رکن‌الدین؛ این سنگاب مربوط به دوره صفویه و در کنار آرامگاه بابا رکن‌الدین از علما و فضلای قرن هشتم هجری قرارگرفته است و ویژگی مهم آن حضور سنگاب در کنار سقاخانه است که در این حالت معنای کامل‌تری به آن بخشیده است. درواقع این اثر نمونه‌ای از تلفیق سقاخانه با سنگاب است. بر روی بدنه سنگاب به خط نستعلیق این‌گونه حک گردیده است: «ما همه لب‌تشنه‌ایم»
سنگاب مسجد رکن‌الملک؛ این سنگاب در حیاط مرکزی مسجد رکن‌الملک قرار دارد و از یادگارهای عصر قاجار است. همان‌گونه که گفته شد برخی از سنگاب‌ها به‌مرورزمان به‌عنوان گلدان نیز در تزئین مساجد بکار رفته‌اند که سنگاب مسجد رکن‌الملک از آن جمله است.
سنگاب و سقاخانه‌های تکیه میرفندرسکی؛ تکیه میرفندرسکی دارای دو سقّاخانه که یکی بیرون تکیه، بدون سنگاب و به سمت خیابان و دیگری درون تکیه با سنگاب مکعبی شکل همراه است که خطوط زیبای حجاری‌شده بر بدنه آن خودنمایی می‌کند. ویژگی خاص این سنگاب خط نستعلیق آن است که با ترکیب‌بندی و کرسی متفاوت که بیشتر از خط تعلیق پیروی می‌کند اجراشده و نظیر آن کمتر در باب قلم نستعلیق دیده می‌شود. روی این سنگاب این نوشته‌ها به چشم می‌خورد:
«بسم‌الله الرحمن الرحیم الحمدالله الواقف باسرار المبداء و المعاد و الصلوة علی نبیه محمد و آله الاخیار الامجاد و بعد وقف موید شرعی (۶) حبس مخلد دینی نمود قربه الی الله و طلبا لمرضاته علی‌حضرت شاه محمود بیکا زید توفیقاته خلف مرحمت و غفران پناه مقصود بیکا ناظر سرکار خاصه شریفه این سقاخانه را بر کافه مؤمنین و ثواب و اجر سقایه آن بروان زین المخدرات و مستورات مرحومه مغفوره والده ماجده عالی حضرت مشارالیه عاید کرد تغییر دهند و نقل و تحویل کنندة این از این مکان بجای دیگر بلعنت خدای و نفرین رسول الله و ائمه هدی گرفتار شود».
در اندرونی تکیة میر درجایی که قبور بختیاری‌ها است، دو سقاخانه وجود دارد که طی مرمّت مجموعه تخت فولاد به کاشی‌های یکرنگ فیروزه‌ای مزیّن شده‌اند. هر دو این سقاخانه‌ها دارای چاه برای تأمین آب بوده‌اند که هم‌اکنون نیز برجای‌مانده‌اند.
سنگاب تکیه زرگرها؛ این سنگاب مکعب شکل به ابعاد ۱۰۰×۱۱۴ سانتی‌متر و به ارتفاع ۸۵ سانتی‌متر است که بر یکی از بدنه‌های آن به خط نستعلیق برحسته عبارت زیر خوانده می‌شود: «وقف حضرت امام حسین نمود حاجی غلام علی بیک در تاریخ سنه ۱۰۷۴».
سنگاب تکیه آغاباشی؛ این سنگاب به فرم مکعبی و بر بدنه آن این جملات حجاری‌شده است:
«وقف حضرت عباس علی نمود کربلایی باقر بانی چنار تکیه به تاریخ شهر محرم سنه ۱۲۱۰».
سقّاخانه لسان الارض؛ این سقاخانه مربوط به دورة صفویه است که در دورة معاصر با کاشی‌کاری تزئین شده است. مضمون نوشته‌های سنگی آن این‌گونه است: «بسم‌الله الرحمن الرحیم … وقف حضرات ائمه معصومین صلوات الله علیهم اجمعین نمود. یارعلی. طمع کننده بلعنت خدا گرفتار شود سنه ۱۱۳۳».
سنگاب- سقّاخانه تکیه کازرونی؛ سنگاب- سقاخانه تکیة کازرونی در کنار آب‌انبار تکیه و متصل به آن قرار دارد و مجموعه کاملی از دستیابی به عنصر آب را به وجود آورده است. در ضمن هیچ‌گونه تزئینات و یا نوشتاری در مورد سال ساخت و شخص وقف کننده این سنگاب به چشم نمی‌خورد. در داخل تکیه نیز سنگابی در کناره راهرو خروجی در ضلع غربی وجود دارد.
سنگاب - سقّاخانه مادر شاهزاده؛ سقاخانه موردنظر در راهرو ورودی تکیه واقع‌شده و به نظر می‌رسد هدف سازندگان آن به‌مانند دیگر سقّاخانه‌ها سیراب کردن زائران و مسافران قبل از زیارت اهل قبور باشد. سقاخانه تکیه مادر شاهزاده نیز به‌مانند سقاخانه کازرونی ساده و بی‌آلایش است.
سقّاخانه تکیه آباده‌ای؛ این سقّاخانه ازجمله سقاخانه‌هایی است که در دوره معاصر و طی مرمّت و بازسازی مسجد رکن الملک به تکیه آباده‌ای الحاق شده است و آب‌سردکن موجود در آن نقش سنگاب را بازی کرده، رهگذران تشنه را سیراب می‌کند.
کد خبر 676884منبع: ایمنا
کلیدواژه: سنگاب ها شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق سقاخانه ها سنگاب ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۳۵۶۱۶۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
فیلم| مردم درباره طرح نور چه می‌گویند؟
امروز تجمع مردم اصفهان در حمایت از طرح نور با حضور سردار رادان در گلستان شهدای اصفهان برگزار شد، در این ویدئو نظر مردم درباره این طرح را ببینید.
کد خبر 750233
تصاویر پدر ساواکی مهران غفوریان